برای پیشگیری از خودکشی، تنها شناخت علائم و عوامل خطر کافی نیست؛ بلکه باید با باورهای نادرستی که در جامعه درباره این آسیب اجتماعی رواج دارد نیز مقابله کنیم.

این باورهای غلط نه ‌تنها باعث کم ‌اهمیت جلوه دادن خطر می ‌شوند، بلکه در بسیاری مواقع، مانع از اقدام به موقع خانواده یا اطرافیان برای نجات فرد می ‌گردد.

یکی از رایج ‌ترین این باورها، این است که «اگر فردی درباره خودکشی صحبت می‌ کند، در واقع قصدی جدی ندارد و فقط می‌ خواهد توجه دیگران را جلب کند»؛ در حالی که واقعیت این است که بسیاری از کسانی که جان خود را از دست داده ‌اند، پیش از اقدام، افکار و نقشه‌ های خود را با اطرافیان در میان گذاشته بودند؛ هرگونه اشاره به خودکشی، چه مستقیم و چه غیر مستقیم، باید بسیار جدی گرفته شود.

باور غلط دیگر این است که «خودکشی برای دیگران است و در خانواده ما اتفاق نمی ‌افتد»؛ در حالی که خودکشی می‌ تواند هر فردی را در هر گروه سنی یا اجتماعی درگیر کند، حتی کودکان نیز از این خطر در امان نیستند.

همچنین، برخی تصور می ‌کنند که پرسیدن درباره افکار خودکشی از یک فرد، ممکن است او را به این کار تشویق کند؛ اما شواهد علمی نشان داده ‌اند که پرسش محترمانه و صریح درباره این موضوع نه ‌تنها ایده خودکشی را در ذهن فرد ایجاد نمی ‌کند، بلکه فرصتی فراهم می‌ سازد تا او احساسات و مشکلاتش را بیان کند و مسیر حمایت و درمان آغاز شود.

باور نادرست دیگر این است که «برای کسی که تصمیم به خودکشی گرفته است نمی ‌توان کاری انجام داد»؛ اما واقعیت این است که بسیاری از افرادی که دست به خودکشی می‌ زنند، دچار اختلالات روا‌نپزشکی مانند افسردگی هستند که با درمان قابل کنترل و بهبود است؛ به همین دلیل، برخورد درست اطرافیان و ارجاع فرد به مراکز تخصصی می‌ تواند از یک فاجعه جلوگیری کند.

برای مواجهه صحیح با افراد در معرض خطر، برنامه ‌ای تحت عنوان «بتا» پیشنهاد شده است؛ این برنامه شامل چهار گام اساسی است:

بشنویم: باید به سخنان فرد، چه مستقیم و چه غیر مستقیم، با دقت و بدون قضاوت گوش دهیم؛ شنیدن واقعی و همدلانه می ‌تواند نخستین پُل اعتماد باشد.

بپرسیم: در صورتی که فرد نشانه ‌هایی از خطر بروز می ‌دهد، لازم است به طور مستقیم اما محترمانه از او درباره افکار خودکشی بپرسیم؛ این پرسش‌ ها نه ‌تنها خطرناک نیستند، بلکه به او فرصت بیان احساسات و درخواست کمک می ‌دهند.

ترغیب کنیم: فرد را تشویق کنیم که از خدمات تخصصی روانشناسی و روا‌نپزشکی بهره بگیرد؛ لازم است او را تنها نگذاریم، ابزارهای خطرناک را از دسترسش دور کنیم و با حضور مداوم، نشان دهیم که اهمیت دارد.

ارجاع دهیم: در نهایت، فرد باید به مراکز سلامت روان، پزشک یا روانشناس ارجاع داده شود؛ حتی اگر وضعیت اورژانسی نباشد، لازم است خانواده یا فردی مورد اعتماد در جریان قرار گیرد.

در مواقع بحرانی نیز می‌ توان با اورژانس (115)، پلیس (110)، آتش‌ نشانی (125)، اورژانس اجتماعی (123) یا خطوط مشاوره مانند 4030، 1480، 1570 و 1819 تماس بگیریم؛ در استان فارس نیز خط ویژه هات ‌لاین خودکشی به شماره 32263160 فعال است.

پذیرش این واقعیت که خودکشی یک تهدید جدی است، اصلاح باورهای غلط و یادگیری شیوه ‌های درست برخورد، می ‌تواند زندگی بسیاری از انسان ‌ها را نجات دهد.

«ندا خورشیدیان» مسوول واحد سلامت روان مرکز بهداشت شهدای انقلاب شیراز