توصیه های تغذیه ای در سالمندان مبتلا به سوء تغذیه
سالمندان به دلیل شرایط فیزیولوژیک و کاهش متابولیسم، به تغذیه ویژه ای نیاز دارند. عوامل متعددی در سنین سالمندی منجر به کاهش دریافت مواد مغذی و در نهایت ایجاد سوء تغذیه می شود که از جمله آنها می توان به ضعیف شدن حواس، تهوع، کاهش اشتها و تغییر طعم غذاها، ضعف سلامت دندان ها، محدودیت و عدم تامین منابع مالی، کاهش حافظه و افسردگی اشاره کرد.
بیشترین مشکل تغذیه ای در سنین جوانی و میانسالی چاقی است، اما در افراد سالمند مشکل اصلی کاهش وزن و لاغری است. کم وزنی و کم وزنی شدید خطر عفونت مکرر، مرگ و میر و افت کارآیی را در سالمندان افزایش می دهد. از جمله علت های مرتبط با کاهش وزن عبارتند از: بی اشتهایی سالمندی، تحلیل بافت عضلانی، لاغری مفرط و کم آبی بدن.
نحوه تشخیص سوء تغذیه کم وزنی و کم وزنی شدید در سالمندان
با توجه به اینکه شاخص نمایه توده بدنی به تنهایی و بدون در نظر گرفتن سایر شاخص ها، برای سالمندان ملاک کاملی برای تشخیص سوء تغذیه نیست، این تشخیص بر اساس وجود معیارهای دیگری از جمله میزان کاهش وزن ناخواسته در مدت زمانی مشخص و مقدار سرم آلبومین نیز صورت می گیرد.
مداخله های تغذیه ای برای سوء تغذیه
مداخله تغذیه ای برای سوء تغذیه در سالمندان با هدف افزایش وزن عبارت از افزایش دریافت پروتئین، انرژی و مایعات.
در این افراد تغذیه به دفعات مکرر در روز توصیه می شود.
توصیه های کلی در مبتلایان به سوء تغذیه
- روزانه 6-8 لیوان مایعات (آب، شیر، چای، دوغ، آب میوه طبیعی و ...) برای پیشگیری از یبوست و کم آبی بـــدن توصیــه می شود که در این زمینه بهتر است آب مصرف شود.
- روزانه 5-6 وعده غذای سبک توصیه می شود و در مصرف روزانه مواد غذایی، لازم است تعادل و تنوع رعایت شود.
- روزانه به طور مرتب 2 تا 4 سهم میوه و 3 تا 5 سهم سبزی لازم است مصرف شود.
- میزان میوه و سبزی مصرفی نباید در حدی باشد که سبب کاهش اشتها و یا مشکلات گوارشی شود. همچنین در این گروه از سالمندان به ویژه در صورت وجود مشکلات دندانی و گوارشی بهتر است سبزی ها به شکل پخته همراه با کمی روغن زیتون و یا انواع پنیر برای هضم راحت تر و انرژی بیشتر و میوه ها به شکل کمپوت مصرف شود.
- برای افزایش اشتها در سالمندان لاغر غذا در بشقاب بزرگتر کشیده شود و از سبزی های رنگی (هویج، گوجه فرنگی، فلفل دلمه ای) در غذا استفاده شود.
- از غذاهایی که تهیه آنها آسان است مانند فرنی، ماست و خیار حاوی کشمش و گردو و شیربرنج، پوره تخم مرغ و سیب زمینی و شله زرد برای تکمیل انرژی دریافتی توصیه می شود.
- استفاده از غذاها و نوشیدنی های غنی شده (با انواع ویتامین ها و املاح) در تغذیه از راه دهان یا استفاده از لوله و TPN (تغذیه وریدی) در موارد پیشرفته تر توصیه می شود.
- در صورت وجود مشکل در بلع، غذاها باید به شکل خرد شده و یا نرم و پوره شده استفاده شود. در زمان غذا خوردن نیز باید بدن در وضعیت مناسب، در حالت نشسته و راست قرار داشته باشد.
- رژیم غذایی باید حاوی مقادیر مناسبی روی مانند جگر، عدس، نخود سبز، نان گندم کامل مانند سنگک، گوشت و لبنیات باشد. مکمل مولتی ویتامین حاوی روی نیز می تواند در سنین سالمندی مفید باشد.
- جذب کلسیم و ویتامین Dبدن با افزایش سن کاهش می یابد، بنابراین با افزایش سن نیاز بدن به مصرف منابع غنی کلسیم (مانند شیر و لبنیات) و ویتامین Dافزایش می یابد.
- nbsp; با افزایش سن توانایی جذب ویتامین B12بدن کاهش می یابد. مصرف مقدار مناسبی از گوشت قرمز، ماهی، شیر و تخم مرغ به عنوان منابع ویتامین B12 توصیه می شود.
- کمبود ویتامین B6به علت های مختلف در سالمندان شایع است، بنابراین توصیه می شود به طور منظم منابع غنی این ویتامین از جمله انواع گوشت، جگر، شیر، تخم مرغ، حبوبات و غلات کامل (پوست نگرفته) مصرف شود.
- غلات و حبوبات نیز از منابع گیاهی پروتئین است که اگر با هم مصرف شود، تمامی اسیدهای آمینه ضروری موردنیاز بدن را تامین می کند.
- کم خونی فقر آهن در سالمندان نسبت به افراد دیگر شیوع کمتری دارد، اما در افــرادی کـــه غذاهای کم انرژی مصرف می کنند و یا مشکوک به سوء تغذیه هستند، شایع است. زرده تخم مرغ، گوشت، ماهی، جگر، حبوبات و سبزی های برگ سبز تیره مانند جعفری، برگ چغندر،گشنیز و بخش های تیره برگ از منابع آهن است. مصرف مقادیر کافی انواع گوشت بر اساس وضعیت چربی، فشار خون و اسید اوریک توصیه شود. در صورت ابتلاء به آنمی، گوشت قرمز به میزان مناسب در برنامه غذایی گنجانده شود.
- منیزیم یکی از املاح موثر در استحکام و مقدار توده عضلانی بدن است. کمبود این عنصر نیز یکی از مشکلات تغذیه ای در سنین سالمندی است و در سالمندان مبتلا به سوء تغذیه و سندرم های سوء جذب نیز بیشتر مشاهده می شود. منابع غذایی غنی از منیزیم عبارتند از: آجیل، لوبیای سویا، دانه کامل ذرت، ملاس، ادویه ها، اسفناج، نخود سبز، جگر و گوشت گاو
- به تداخل داروها و مکمل ها با هم و با مواد غذایی، توجه شود.
«فاطمه ایزدی»، کارشناس ارشد تغذیه واحد بهبود تغذیه جامعه مرکز بهداشت شهرستان خرامه
