سیاتیک بزرگترین عصب بدن است که می تواند تحت تاثیر عوامل مختلفی دچار آسیب و درد مزمن شود، از جمله این موارد می‌ توان به دیسک های کمر و همچنین تنگی کانال نخاعی اشاره کرد. درد ناشی از سیاتیک می تواند از یک ناراحتی خفیف تا درد ناتوان کننده متغیر باشد. به طور کلی، سیاتیک تنها یک طرف کمر و یک پا را درگیر می کند و از پایه ستون فقرات به سمت باسن و پشت ساق پا کشیده می شود. علائم این آسیب اغلب شامل موارد زیر است:

درد، بی حسی، ضعف عضلانی، اختلال حسی مثل سوزش، مورمور شدن، اختلال راه رفتن، دردهای انتشاری

عوامل دیگر درگیری های سیاتیک می تواند شامل موارد زیر باشد:

تنگی کانال نخاعی، سرخوردگی مهره (spondylosis)، اختلال عروقی، اختلال مرکزی مانند سکته مغزی، التهاب ها و تورم در مفاصل، گیر افتادن عصب لابه لای عضلات ناحیه باسن و ماهیچه ‌های سرینی (عضلات گلوتئال)، اختلالات زنان مانند کیست های تخمدانی بارداری و در موارد نادر، تومورهای استخوانی ناحیه لگن و سر استخوان ران

راه های تشخیص درگیری سیاتیک چیست؟

از آنجایی که طیف گسترده ای از اختلالات ممکن است علت درد عصب سیاتیک باشد، تشخیص به طور کلی با انجام آزمایش هایی مانند راه رفتن روی انگشتان پا، بلند کردن پاها در هنگام دراز کشیدن شروع می شود. اگر از سیاتیک رنج می برید، این حرکات اغلب باعث درد کمی می شود.

پس از تشخیص اینکه سیاتیک دارید، مجموعه ای از آزمایش های تشخیصی برای تعیین علت اصلی انجام می شود. این اقدامات می تواند شامل عکسبرداری اشعه ایکس، ام.آر.آی و سی تی اسکن برای بررسی ستون فقرات و اعصاب باشد.

پس از تشخیص، پزشک ممکن است تعدادی دارو از جمله داروهای ضد التهابی یا شل کننده های عضلانی برای کمک به کاهش درد تجویز کند. پزشک همچنین فرد را به یک فیزیوتراپیست، ارجاع می دهد.

روش های درمان سیاتیک

در مراحل اولیه می‌ توان از درمان‌ های ابتدایی و سپس از معاینه های بالینی(کلینیکی) برای اینگونه بیماران استفاده کرد؛ در مراحل اولیه استفاده از یخ یا گرما هر دو ساعت ۲۰ دقیقه در ناحیه موردنظر می تواند کمک کننده باشد. استفاده از داروهای آرام بخش و همچنین کاهنده درد می تواند در موارد معاینه های بالینی برای اینگونه بیماران از سوی پزشک متخصص توصیه شود.

در موارد شدیدتر تزریق ماده درمان کننده برای کاهش التهاب و یا کاهش درد (تزریق اپیدورال) از سوی متخصصان بیهوشی و درد می تواند در رفع مشکلات بیماران کمک کننده باشد. هرچند که اینگونه تزریق ها برای تمامی بیماران نیز ممکن است نتیجه بخش نباشد و در نهایت نیاز به جراحی باشد.

آیا فیزیوتراپی در درمان دردهای سیاتیک موثر است؟

فیزیوتراپی می تواند به تسکین اغلب علائم درد سیاتیک کمک کند و در کاهش درد و التهاب، بهبود عملکرد فیزیکی و جلوگیری از عود علائم سیاتیک مفید باشد. علاوه بر این، انجام جلسات فیزیوتراپی می تواند وضعیت بیمار را اصلاح کند.

در نخستین جلسه درمان فیزیوتراپی، درمانگر یک ارزیابی کامل را انجام می‌ دهد و سنجش ویژه‌ای را انجام می ‌دهد و از فرد پرسش هایی در مورد درد سیاتیک و سابقه پزشکی بیمار می ‌پرسد. قبل از شروع درمان درد سیاتیک، درمانگر ممکن است در مورد نخستین وقوع درد و اینکه آیا آسیب باعث ایجاد علائم سیاتیک شده است سؤال کند. علاوه بر این، سطح فعالیت فرد قبل از ایجاد کمردرد و پا درد نیز در نظر گرفته می شود.

در مرحله بعد، فیزیوتراپیست از فرد می‌ خواهد چند حرکت ساده برای ارزیابی دامنه حرکتی، رفلکس‌ ها، وضعیت بدنی و توانایی حرکتی خود انجام دهد. پس از آن، فیزیوتراپیست نتایج ارزیابی را ترکیب می کند و یک برنامه درمان فیزیوتراپی سازمان یافته را برای بیمار تنظیم می کند. برنامه درمانی غیرفعال و فعال طراحی شده شامل اهداف واقع بینانه برای مدیریت درد سیاتیک است که می توان به آنها رسید.

درمان فیزیوتراپی ممکن است بین چهار تا شش هفته به طول بیانجامد. در این مدت فیزیوتراپیست با استفاده از جریان های الکتریکی و الکترومغناطیسی، ماساژ یا درمان های دستی، آزادسازی عضلات، استفاده از سوزن های مخصوص و استریل برای کاهش درد (نیدلینگ)، تمرین درمانی و اصلاح وضعیت بدنی به درمان بیماران می پردازد.

انواع درمان سیاتیک با فیزیوتراپی:

• استفاده از گرما و «الکتروتراپی» در بهبود گرفتگی های عضلانی
• امواج صوتی یا «اولتراسوند» در بهبود روند ترمیم ناحیه
• استفاده از امواج «شورت ویو دیاترمی» به صورت طولی در کاهش میزان التهاب های ریشه های عصبی
• ایجاد وضعیت های مناسب در بهبود علائم بیماری یا «پوزیشنینگ» 
• تقویت عضلات از طریق تمرین درمانی
• استفاده از ماساژ، تمرین های تن آرامی (ریلکسیشن) و روش «مایوفاشیال ریلیز»(MFR: Myofaccial Releas ) در کاهش دردهای عضلانی
• استفاده از لیزرهای کم توان و پرتوان در ترمیم ضایعات
• بهره گیری از فواید مثبت «ترکشن» (Traction) به عنوان یک روش درمانی در ستون فقرات با برداشتن نیروها از روی دیسک ها و کاهش اسپاسم های عضلانی و رهاسازی ریشه های سیاتیک
• بهره ‌مندی از خواص مثبت میدان های مغناطیسی
• درمان های دستی شامل رهاسازی عصب ها و ریشه های موجود از فشارهای ناحیه سیاتیک
• ایجاد بازخوردهای کلامی و بینایی در تمرین های اصلاحی
• استفاده از سوزن های مخصوص و استریل برای کاهش درد (نیدلینگ)
• تمرین های مخصوص تحرک کمر
• اصلاح وضعیت بدن
• ورزش های تثبیت کننده ستون فقرات
• تمرین ها و حرکت های کششی تجویز شده برای بهبود تحرک و تثبیت عصب و بافت
• تمرین های تحرک عصبی

اصلاح رفتار در:

• کاهش عوامل حاد کننده این بیماری مانند وضعیت بد نشستن و خوابیدن، روش بلند کردن یا حمل کردن اجسام
• شناسایی راه ‌هایی برای ادامه شرکت در فعالیت ‌های جسمانی و سرگرمی ‌ها، بدون بدتر شدن شرایط

 دکتر «مرضیه محمدی»، عضو هیات علمی گروه فیزیوتراپی دانشکده علوم توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز