اختلالات روان تنی؛ وقتی درد جسمانی، ریشه در روان دارد
در این مطلب تلاش داریم با اختلالات روان‌تنی(سایکو سوماتیک) و پیچیدگی های تشخیص و درمان آن آشنا شویم.
علائم جسمانی با منشأ روانی
اختلالات روان‌تنی در DSM-5زمانی رخ می دهد که تنش های روانی به شکل علائم جسمانی بروز می کند؛ در واقع، جسمانی سازی (somatization) مکانیسمی است که ذهن برای تبدیل دردهای روانی به نشانه های فیزیکی استفاده می‌کند.
بر اساس یک مطالعه روی ۱۰۰۰ بیمار طی سه سال، ۱۴ علامت شایع شامل درد قفسه سینه، خستگی، سرگیجه، سردرد، ورم اندام ها، کمر درد، تنگی نفس، بی خوابی، درد شکم، بی حسی، ناتوانی جنسی، کاهش وزن، سرفه و یبوست شناسایی شد؛ جالب اینجاست که تنها در ۱۶ درصد موارد علت جسمی مشخصی یافت شد و در ۸۴ درصد، هیچ مشکل فیزیکی تشخیص داده نشد.
ذهن و بدن: دو ساحت درهم تنیده
مغز به عنوان مرکز فرماندهی، سیگنال های بی شماری به بدن ارسال می کند و بالعکس؛ اضطراب مزمن می تواند سیستم عصبی و غدد درون ریز را مختل کنند و بدن را در حالت جنگ یا گریز قرار دهد؛ این وضعیت اگر طولانی شود، به فرسودگی جسمی و بروز علائم روان‌تنی منجر می شود؛ علائم جسمانی اغلب برای بیماران ملموس تر است؛ درد قفسه سینه یا سر درد را راحت تر از ضربه های عاطفی را می توان بیان کرد؛ ذهن ناخودآگاه با تبدیل درد روانی به نشانه های فیزیکی، به دنبال راهی برای جلب توجه و درمان است.
چرا همه دچار اختلالات روان تنی نمی شوند؟
در مواجهه افراد با اضطراب دچار شدن به علائم روان تنی، آمادگی زیستی و روانی نقش کلیدی دارد؛ عوامل ژنتیکی، سبک زندگی، سلامت جسمی و الگوهای فکری تعیین می کنند که فرد چقدر در برابر اضطراب آسیب پذیر یا مقاوم است.
چالش های تشخیص و درمان
تشخیص مرز بین یک درد قفسه سینه ناشی از اضطراب و علامت سکته قلبی بسیار پیچیده است؛ متأسفانه گاهی پزشکان به سرعت برچسب روان تنی می زنند، در حالی که باید تمام احتمالات جسمی را بررسی کرد؛ این روند هزینه بر و زمان بر است.
راه حل چیست؟
داروهای روانپزشکی می توانند علائم را کاهش دهند، اما تا زمانی که ریشه اضطراب درمان نشود، مشکل به طور کامل رفع نمی‌شود؛ روانشناسان می توانند به بیماران کمک کنند تا احساس امنیت کنند، هیجانات خود را مدیریت نمایند و الگوهای فکری تحریک کننده جسمانی سازی را تغییر دهند.
پذیرش اختلال روان تنی اولین قدم برای کاهش اضطراب و یافتن منشأ اصلی درد است؛ این اختلالات واقعی هستند و نباید به عنوان نشانه های ساختگی نادیده گرفته شوند.
جمع بندی:
اختلالات روان تنی پدیده ای پیچیده در مرز روان و جسم هستند که نیازمند نگاهی جامع از سوی پزشکان و روانشناسان است؛ با افزایش آگاهی و دسترسی به خدمات روان درمانی، می توان بار این اختلالات بر دوش بیماران را کاهش داد.
«سلماز مقصودی» کارشناس ارشد روان‌پرستاری و روانشناسی بالینی بیمارستان ابن سینا
نظر دهید