تغذیه مناسب در دوران کودکی نقش بسیار مهمی در رشد مغز، بهبود عملکرد شناختی و افزایش توانایی تمرکز دارد. سال ‌های اولیه زندگی، به‌ویژه در پنج سال اول، دوره‌ای بحرانی برای رشد عصبی کودک است و دریافت ریزمغذی ‌ها و درشت ‌مغذی ‌های کلیدی در این زمان، می ‌تواند اثرات بلند مدتی بر ظرفیت ذهنی و تحصیلی او داشته باشد. 

اسیدهای چرب امگا-۳ (DHA و EPA)

اسیدهای چرب بلند زنجیره امگا-۳، به ‌ویژه DHA، از اجزای اصلی غشای سلول‌ های عصبی و برای رشد و عملکرد مغز ضروری‌ هستند.

مطالعات نشان داده‌ است که مصرف کافی DHA در کودکان می ‌تواند موجب بهبود حافظه، تمرکز و کاهش رفتارهای بیش ‌فعالانه شود.

منابع غذایی : ماهی‌ های چرب (مانند سالمون و ساردین)، روغن کتان، گردو، تخم‌مرغ‌ های غنی ‌شده؛ مصرف حداقل ۲ وعده ماهی در هفته برای کودکان بالای ۲ سال توصیه می ‌شود.

آهن و تأثیر آن بر یادگیری

کمبود آهن، شایع‌ ترین کمبود تغذیه ‌ای در کودکان است و با اختلال در عملکرد مغزی، اُفت حافظه کوتاه‌ مدت و کاهش توجه همراه است.

منابع غذایی آهن: گوشت قرمز، مرغ، حبوبات، زرده تخم‌مرغ، غلات غنی ‌شده.

مصرف ویتامین C همراه منابع گیاهی آهن می‌تواند جذب آن را به ‌طور قابل ‌توجهی افزایش دهد.

ویتامین ‌های گروه B، به ‌ویژه B6، B12 و فولات

این ویتامین‌ ها در ساخت انتقال دهنده عصبی نقش دارند و کمبودشان می ‌تواند باعث خستگی ذهنی، بی ‌قراری و ضعف تمرکز شود.

منابع غذایی: تخم ‌مرغ، گوشت، ماهی، سبزی ‌های برگ ‌سبز، لبنیات.

یُد: عنصر کلیدی در تکامل مغزی

کمبود یُد به ‌ویژه در سال ‌های اولیه زندگی، منجر به کاهش ضریب هوشی و بروز اختلالات یادگیری می‌ شود.

منابع غذایی: نمک یددار، ماهی، لبنیات، تخم‌مرغ.

نقش تغذیه در اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD)

برخی شواهد حاکی از آن است که رژیم غذایی سرشار از قندهای ساده، مواد افزودنی (مانند رنگ ‌های مصنوعی) و چربی ‌های ترانس می ‌تواند رفتارهای بیش ‌فعالانه را تشدید کند.

پیشنهاد می‌شود رژیم کودک شامل موارد زیر باشد:

• کربوهیدرات‌های پیچیده مانند نان سبوس ‌دار و جو دوسر
• پروتئین کافی در هر وعده غذایی
• حذف نوشابه و اسنک‌ های فرآوری ‌شده

مکمل‌ها چه زمانی لازم است؟

در کودکانی که رژیم غذایی متنوع دارند، معمولاً نیازی به مکمل نیست؛ با این‌ حال در موارد زیر ممکن است مکمل تجویز شود:

• بدغذایی شدید
• محدودیت‌ های رژیمی (مثلاً رژیم وگان)
• بیماری ‌های خاص یا شرایط پزشکی خاص

مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه پیش از مصرف هرگونه مکمل ضروری است.

برای بهبود عملکرد مغزی و افزایش تمرکز کودکان، رژیم غذایی باید سرشار از ریزمغذی ‌های کلیدی مانند آهن، یُد، ویتامین‌ های گروه B و اسیدهای چرب امگا-۳ باشد.

همچنین، پرهیز از مصرف بیش‌ از حد قندهای ساده، غذاهای فرآوری ‌شده و مواد افزودنی نیز ضروری است. والدین با فراهم کردن یک رژیم غذایی متنوع، طبیعی و مغذی، می‌ توانند به شکل موثری از رشد ذهنی فرزندان خود حمایت کنند.

«زهرا مغدانی» کارشناس ارشد تغذیه گروه بالینی دانشکده تغذیه و علوم غذایی،دانشگاه علوم پزشکی شیراز