در شرایط بحرانی مانند جنگ، سالمندان به ‌عنوان یکی از آسیب ‌پذیرترین گروه‌ های جامعه، با چالش‌ های متعددی رو به ‌رو می ‌شوند؛ محدودیت دسترسی به خدمات درمانی، مشکلات تغذیه‌ای، افزایش استرس و ناامنی جسمی و روانی، سلامت و کیفیت زندگی آنها را به خطر می ‌اندازد؛ توجه ویژه و برنامه ‌ریزی دقیق برای مراقبت از سالمندان در این شرایط، وظیفه ‌ای انسانی و اجتماعی است که باید توسط خانواده ‌ها و جامعه به‌ خوبی انجام شود.

نیازهای اصلی سالمندان در شرایط جنگی

- تامین نیازهای اولیه: سالمندان به داروهای ضروری، تغذیه مناسب و سرپناه امن نیاز دارند؛ تهیه ذخیره دارویی برای حداقل دو هفته و فراهم کردن غذاهای مقوی و آسان ‌هضم مانند سوپ یا غلات اهمیت زیادی دارد؛ همچنین باید محیطی گرم و راحت برای استراحت آنها به ‌ویژه در صورت نیاز به تخلیه یا حضور در پناهگاه فراهم شود،

- مراقبت پزشکی مستمر: بسیاری از سالمندان با بیماری‌ های مزمن مانند فشار خون، دیابت یا مشکلات قلبی مواجه ‌اند؛ کنترل منظم علائم حیاتی، تنظیم داروها و در صورت امکان دریافت خدمات پزشکی در منزل، از بروز عوارض جدی پیشگیری می ‌کند.

- تغذیه سالم: استرس و کمبود منابع غذایی می ‌تواند سیستم ایمنی سالمندان را تضعیف کند؛ استفاده از مواد غذایی مغذی و مشاوره تغذیه ‌ای به بهبود وضعیت جسمی آنها کمک می‌ کند.

- حمایت روانی و عاطفی: اضطراب و استرس ناشی از شرایط جنگی سلامت روان سالمندان را تهدید می ‌کند؛ گفتگو، همراهی مستمر و حمایت عاطفی نقش مهمی در کاهش نگرانی ‌ها و حفظ امید آنها دارد.

- حفظ امنیت و کاهش خطرات جسمی: سالمندان به دلیل ضعف جسمانی و محدودیت حرکتی، در معرض خطر سقوط و آسیب ‌های ناشی از کم ‌تحرکی هستند؛ ایمن‌سازی محیط منزل، حذف موانع، استفاده از تجهیزات کمکی (مانند واکر یا میله‌های دستگیره) و آموزش حرکات مناسب، به حفظ سلامت جسمی آنها کمک می‌ کند.

نکات عملی برای خانواده‌ها و مراقبان 

- ذخیره دارو و مواد غذایی: همیشه مقدار کافی دارو و مواد غذایی ضروری را در منزل نگه دارید تا در صورت قطع دسترسی، نگرانی کمتری وجود داشته باشد.

- ایمن ‌سازی محیط منزل: مسیرهای حرکت سالمندان را از موانع و وسایل لغزنده پاک کنید و محل امنی برای پناه‌ گیری در مواقع اضطراری تعیین نمایید.

- استفاده از فناوری ‌های کمکی: استفاده از دستگاه ‌های هشدار پزشکی، تلفن ‌های همراه ویژه سالمندان و خدمات بهداشتی از راه دور، امکان دریافت کمک فوری و ارتباط با خانواده را فراهم می ‌کند.

- آموزش اقدامات اضطراری: خانواده‌ ها باید نحوه کمک ‌رسانی اولیه و انتقال سالمند به مکان امن را بیاموزند تا در مواقع بحران آمادگی لازم را داشته باشند.

- پایش وضعیت سلامت: کنترل منظم فشار خون، قند خون و سایر علائم حیاتی سالمندان را فراموش نکنید و در صورت بروز هرگونه علامت غیرطبیعی، به سرعت اقدام کنید.

مراقبت از سالمندان در شرایط جنگی نیازمند توجه ویژه به سلامت جسمی، روانی و تغذیه ‌ای آنهاست. حمایت عاطفی، تأمین نیازهای اولیه و ایمن ‌سازی محیط زندگی، از مهم ‌ترین اقدامات برای حفظ سلامت و آرامش سالمندان در این دوران بحرانی است.

دکتر «مهین نظری» دانشیار گروه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، دانشگاه علوم پزشکی شیراز