امروزه از شیرین کننده ها در بسیاری از نوشیدنی ها مانند نوشابه، نوشابه های گازدار و بسیاری از مواد غذایی دیگر استفاده می شود؛ انواعی از شیرین‌ کننده‌ های مصنوعی وجود دارند که ممکن است سرطان زا باشند یا برای بدن بیشتر از قند و شکر خواص داشته باشند؛ به همین دلیل می‌ خواهیم در این مطلب انواع شیرین کننده مصنوعی برای بیماران مبتلا به دیابت و همچنین شیرین کننده های مغذی را معرفی کنیم؛ پس تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.

شیرین کننده های مصنوعی چه هستند؟!

شیرین کننده ها را اغلب به دو دسته شیرین کننده های طبیعی و شیرین کننده های مصنوعی تقسیم می‌کنند؛ شیرین کننده های طبیعی را با نام شیرین کننده های مغذی نیز می ‌شناسند؛ زیرا با وجود دارا بودن کربوهیدرات، خواص دیگری نیز دارند و به همین دلیل نسبت به قند و شکر، مزیت بالاتری برای مصرف در انواع رژیم‌های غذایی دارند؛ از انواع شیرین کننده های مغذی می‌ توانیم به گلوکز، فروکتوز، عسل، مالتوز، شربت یاکون، شیره افرا و... اشاره کنیم.

شیرین کننده های مصنوعی در رژیم غذایی جایگزین قند و شکر معمولی هستند؛ این مواد از گیاهان و حتی شکر به دست می‌آیند؛ اما در حقیقت فرآورده ‌هایی سنتتیک هستند؛ بسیاری از انواع شیرین کننده های مصنوعی کالری ندارند و میزان شیرین کنندگی آنها بیشتر از شکر معمولی است؛ از شیرین کننده های مصنوعی در بسیاری از انواع خوراکی ‌ها همچون انواع پودرهای نوشیدنی، ژله، مربا، محصولات لبنی و... نیز استفاده می ‌شود؛ از انواع شیرین کننده های مصنوعی می ‌توانیم به آسپارتام، ساخارین، اریتریتول، سوکرالوز و... اشاره کنیم که در ادامه درباره آنها بیشتر می‌ خوانیم.

چند نوع از شیرین کننده های مصنوعی

ساخارین یکی از انواع شیرین کننده های مصنوعی است که چندین سال پیش، در دوره‌ای، طرفداران بسیاری پیدا کرد و از آن در تهیه نوشابه ‌های رژیمی استفاده می ‌کردند؛ با این ‌حال تحقیقاتی که روی موش‌ ها انجام شد، استفاده از آن را محدود کرد؛ اما تحقیقات بیشتر بر روی انسان سبب شد، اجازه استفاده از آنها به میزان محدود و طبیعی داده شود؛ به همین دلیل امروزه مقدار مجاز استفاده از ساخارین را در حدود پنج میلی گرم برای یک کیلوگرم از وزن بدن فرد می ‌دانند.

آسپارتام یکی دیگر از انواع شیرین کننده های مصنوعی است که در بسیاری از خوراکی ‌های رژیمی و همچنین انواع غذاها، دسرها و... استفاده می ‌شود؛ البته با تحقیقات بیشتر نشان داده شد که آسپارتام نیز چنانچه بیش از حد مصرف گردد، می‌ تواند تاثیرات مخربی برای سلامتی داشته باشد؛ به همین دلیل میزان مجاز برای آن تعریف کردند که در حدود ۵۰ میلی گرم برای یک کیلوگرم وزن بدن است.

سوکرالوز یکی دیگر از انواع شیرین کننده های مصنوعی است که به تازگی وارد بازار شده و اغلب مردم آن را به نام «اسپلندا» می ‌شناسند. سوکرالوز و یا اسپلندا یک محصول سنتتیک از شکر است که در حقیقت نسبت به شکر، جذب کمتری از سوکرالوز در بدن اتفاق می‌افتد؛ همچنین برای کاهش کالری آن، از جایگزینی اتم کلر به جای هیدروکسیل استفاده کردند که دانشمندان آن را بی‌ خطر می‌ دانند؛ زیرا در رژیم غذایی افراد میزان زیادی کلر وجود دارد و این میزان موجود در اسپلندا تاثیر چندانی بر روی بدن نمی ‌گذارد. مقدار مجاز مصرف سوکرالوز ۵ میلی گرم برای یک کیلوگرم وزن بدن فرد است.

شیرین کننده مصنوعی برای دیابتی ها

اغلب افراد تصور می‌کنند انواع شیرین‌ کننده مصنوعی برای دیابتی‌ ها بی‌خطر است و دلیل آن را می ‌توان انواع غذاهای رژیمی و دیابتی دانست که در آنها  از جایگزین‌ های شکر همچون ساخارین و آسپارتام استفاده می‌کنند و با نامگذاری آنها به‌ عنوان محصول رژیمی و یا بدون قند، ادعا می ‌کنند که برای افراد دیابتی کاملاً بی‌خطر است.

‌نمی‌توان این مسئله را نادیده گرفت که استفاده از شیرین کننده مصنوعی برای دیابتی ها بهتر از مصرف شکر و قند است؛ همچنین شیرین کننده های مغذی نیز می ‌توانند میزان بالایی قند در خون آزاد کنند و به همین دلیل برای افرادی که به دیابت مبتلا هستند، مناسب نیستند.

افراد دیابتی می‌توانند از انواع شیرین کننده مصنوعی برای دیابتی ها استفاده کنند؛ زیرا این محصولات فاقد کربوهیدرات بوده و سبب افزایش قند خون نمی‌شوند؛ با این‌ حال درباره نوع و میزان مصرف این گونه مواد با پزشک خود مشورت کنید، زیرا میزان جذب انواع شیرین کننده های مصنوعی با یکدیگر متفاوت است و ممکن است برخی از آنها سبب افزایش قند خون شده و یا با داروهای شما تداخل داشته باشد و بر روی دوز انسولینی که باید استفاده کنید، تاثیر بگذارند؛ زیرا به دلیل متغیر بودن میزان جذب شیرین کننده‌ های مصنوعی، نمی ‌توان میزان کربوهیدرات آن را شمارش کرد؛ بنابراین بهتر است به میزان بسیار کم و تحت نظر پزشک از آن مصرف نمایید.

شیرین کننده های مصنوعی و سرطان

در آزمایشاتی که بر روی ساخارین انجام شد، موش‌ هایی که دوز بالایی دریافت کرده بودند، به سرطان مبتلا شدند؛ به همین دلیل برای مدتی مصرف ساخارین ممنوع شد؛ با این‌حال پس از آن نشان داده شد که میزان مجاز آن برای انسان، خطر سرطان ‌زایی ندارد و همچون موش ‌ها، ایجاد سرطان مثانه نمی‌کند.

با این حال در کنار بررسی ارتباط شیرین کننده های مصنوعی و سرطان، تاثیرهای دیگر شیرین کننده مصنوعی در سلامتی انسان را مورد بررسی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که ممکن است ضررهای دیگری داشته باشد و همچون شکر، سبب چاقی، دیابت نوع دو، سندروم متابولیک و بیماری‌های قلبی شود؛ همچنین به دلیل تفاوت در متابولیسم شیرین کننده های مصنوعی در بدن، ممکن است واکنش مغز، به ‌خصوص در مراکز شادی، به طعم شیرین آنها تغییر کند و سبب شود تمایل افراد به شیرینی برطرف نگردد و همین موضوع سبب افزایش تمایل آنها برای مصرف سایر غذاهای شیرین شده و در نتیجه چاقی را افزایش دهد. به همین دلیل چنانچه به هر دلیلی مجبور به استفاده از شیرین ‌کننده‌ های مصنوعی هستید، در میزان مصرف آن دقت نمایید.

بسیاری از افراد از شیرین کننده های مصنوعی برای لاغر شدن و کاهش وزن استفاده می‌کنند و تصور می ‌کنند از آنجایی ‌که این شیرین کننده ها فاقد کربوهیدرات هستند، سبب افزایش قند خون نشده و در نتیجه وزن را افزایش نمی‌دهند؛ درباره این موضوع، می ‌توان تاثیر اندک آنها را تا حدودی اثبات کرد؛ با این‌ حال همانطور که گفته شد، مصرف بیش از حد آنها نیز ممکن است تاثیر مخربی در سلامتی داشته باشد؛ بنابراین بهتر است درباره این موضوع با مشاور تغذیه خود مشورت نمایید.

«آرمین محمدی» کارشناس گروه بهداشت و ایمنی مواد غذایی دانشکده تغذیه و علوم غذایی